Paralimpizm

Bu yayın son böyük idman bayramları Olimpiya və Paralimpiya oyunları başa çatdı.

Azerisport.az xəbər verir ki, bu dəfə Azərbaycan Paris-2024 Yay Olimpiya Oyunlarında idmanın 15 növü üzrə 48 idmançı ilə təmsil olundu.  Ölkəmiz bu oyunlarda 2 qızıl, 2 gümüş, 3 bürünc medal qazanaraq olimpiadanı 30-cu yerdə başa vurdu. Qızılsız qaldığımız əvvəlki olimpiadanın nəticələrinə baxdıqda, ümumilikdə, medal sayına və əyarına görə bu dəfə yaxşı nəticə göstərmişik.

Ənənəvi olaraq heyət ölkəyə qayıdan kimi idmançıların hər biri layiq olduğu mükafatını aldı və hələ də almaqda davam edir. Əlbəttə, dünyanın digər başında bizi sevib-sevməməyindən asılı olmayaraq, ölkəmiz, millətimiz adına hamını Azərbaycan himnini dinləmək üçün ayağa qalxmağa məcbur edən hər kəs mükafata layiqdir və bu onların hər birinin halal haqqıdır.

Yeri gəlmişkən, burada kiçik bir haşiyə çıxım, çünki bununla bağlı bəzi fikirlərə rast gəlmişəm: bəziləri deyir ki, niyə başqa sahələrdə deyil, məhz idmanda qaliblərin zəhməti bu qədər yüksək qiymətləndirilir. Məsələn, niyə alimimiz, həkimimiz, yaxud rəssamımız ölkədən kənarda öz sahəsi üzrə hansısa mötəbər müsabiqələrdə, yarışlarda qalib olduqda belə bu dərəcədə maddi və mənəvi diqqət görmürlər? Əlbəttə, burada hansısa məntiq axtaranda kimlərsə, daha doğrusu, zəkasının gücünə güvənən kəsim məyus ola bilər. Amma idmana münasibətdə bu ənənəni biz, yəni ümumilikdə, insanlar yaradıb və düşünürəm, heç də ədalətsiz deyil. Əvvəla, idman son dərəcə kütləvidir. Bu mənada, onunla rəqabət aparan ikinci sahə yoxdur. Sonrası da ki, idman sadəcə, fiziki aktivlik, yaxud əl-qol hərəkətləri deyil. İdmanda hər şey var: sevgi də, qürür da, kədər də, məyusluq da, göz yaşı da, dostluq da və nəhayət, böyük pullar da. İdman özü bu dünyanın içində ayrıca bir dünyadır.

Nəsə, sözümün canı başqadır. Qayıdaq mükafat yerinə. Yəni çox şadıq ki, adımızı səsləndirib bayrağımızı ucaldan hər bir idmançımızı layiqincə dəyərləndirə bilirik. Qısaca qeyd edək ki, Parisdən qızılla qayıdan medalçılarımızın hər birinə 600 min manat, məşqçisinə 300 min manat, gümüşlə gələn idmançıya 300 min manat, məşqçisinə 150 min manat, gücü bürüncə çatan idmançıya 150 min manat, məşqçisinə 75 min manat verildi. Sözümün canı da bax elə buralardadır. Keçək paralimpiyadıçılarımıza.

Parisə yollanan 19 paralimpiyaçımız 11 medal qazanıb: 4 qızıl, 2 gümüş, 5 bürünc. Olimpiyaçılarımızla müqayisdə daha uğurlu nəticə, daha çox medal. Və ayrı-seçkilik salmaq kimi çıxmasın, olimpiadadakı idmançılarla müqayisədə hər biri (Raman Saleyi çıxmaq şərti ilə - NH) doğrudan da, özümüzünkü: yəni ölkə başçısının verdiyi mükafata rişxənd edəcək qədər bizdən kənar, legioner deyillər, necə deyərlər adı, soyadı üstündə olan xalis öz idmançılarımızdır.

Onların mükafatı bu il nə qədər olacaq, hələ bilinmir, amma bundan əvvəlki Tokio paralimpiyasından sonra birinci yeri tutan hər bir idmançıya əsas mükafat olaraq, 200 min, onun məşqçisinə 100 min manat, ikinci yeri tutan hər bir idmançıya 100 min, onun məşqçisinə 50 min manat, üçüncü yeri tutan hər bir idmançıya 50 min, onun məşqçisinə 25 min manat verilmişdi. Böyük ehtimal bu il də belə olacaq. 

Bəli, mən diqqəti olimpiyaçılarla paralimpiyaçıların mükafatları arasındakı fərqə çəkmək istəyirəm. Onların mükafatları arasında niyə bu qədər, ümumiyyətlə, niyə fərq olmalıdır ki? Bu fərqin bəlkə də hansısa riyazi və s. səbəblərlə bağlı izahı var, deyə bilmərəm, amma istənilən halda hər ikisi idmançıdır, hər ikisi eyni dərəcədə istəkli və əzmkardır, hər ikisi saatlarla, qan-tər içində məşq edir və s.  Bu qələbələr kimə asan başa gəlir ki?

Doğrudur, əksər dünya ölkələrində onların qələbələrinin qiyməti fərqli dəyərləndirilir. Amma bəzi ölkələr ədalətli olaraq, ayrı-seçkilik etmir. Məsələn, ABŞ hər ikisinin qızılına görə 37 min dollar, gümüşə 22 min, bürüncə 15 min dollar verir. İspaniya və Kanada da artıq onların mükafatı arasındakı fərqi götürəcəyini, hər ikisini eyni şəkildə mükafatlandıracağını elan edib. Avstraliya da bu ədalətsiz streotipi qırmağa doğru gedir. Başlanğıc üçün bütün idman növlərində olmasa da, bəzilərində olimpiya qaliblərinə verldiyi qədər mükafat təyin edib: qızıl medala görə 20 min dollar, gümüş medala görə 15 min dollar, bürünc medala görə isə 10 min dollar. Dünya rekordunu qırmaq üçün bonus kimi 30.000 ABŞ dolları müəyyən edilib. Tədricən, digər ölkələrin də bu sıraya qoşulacağına inanmaq istəyirəm. Bu sırada ölkəmizi də görəcəyimə isə ümid edirəm. Cəmiyyət olaraq, onların hər mənada eyni hüquqlara malik olduğunu deyir və bunu təbliğ ediriksə, bu və buna bənzər məsələlərdə ədalətli davranmalıyıq. Yəni sözdə deyil, əməldə.

Bir hekayə də danışım və bununla yekunlaşdırıram. Bir dəfə yol gedərkən taksi sürücüsü danışdı ki, bəs xanım, sizdən əvvəlki sərnişinim əlil arabasında idi. Evindən götürüb aparıb işə qoydum. Bunu dedikdən sonra orta yaşlı sürücünün səsi dəyişdi. Başa düşdüm ki kövrəlib. Mən səbəbini soruşmamış dedi ki, bəs belə şey olar? Deməli, o dolana bilmir, deməli, məcburdur ki, o vəziyyətdə, arabada ola-ola işləyir. Yol boyu sürücüyə qəbul etdirə bilmədim ki, o da bizim kimi işləmək hüququna malikdir və nə yaxşı ki, işi var. İş bizim üçün nədirsə, onun üçün 5 dəfə artığıdır. Təki hamısı işləsin, təki onlar da rahatca kafedə, ticarət mərkəzlərində hərəkət etsinlər və s. Sürücü axıradək razılaşmadı, bu öz yerində. Amma əminəm ki, onunla eyni fikirdə olan kəsim az deyil. Ümumi yanaşma budur. Təəssüf ki, bu yanaşma ilə paralimpiyaçıların mükafatlarının fərqli məbləği arasında kədərli bir əlaqə görürəm. 

Bu mövzuya 2028-ci ildə qayıtmamaq ümidi ilə…

Nüşabə Hüseynli